Jerzy Giedroyc - 25 lat po śmierci jego idee nadal inspirują także w Chrzanowie

Jerzy Giedroyc zostawił Polsce więcej niż pismo — pozostawił projekt myślenia o sąsiadach, Europie i kulturze. 14 września przypominamy jego drogę od Mińska przez Warszawę i Maisons-Laffitte aż po wpływ na debaty, które dziś docierają także do Chrzanowa.

• Spójrz na dziedzictwo Giedroycia w Chrzanowie
• Przypomnij sobie jak działała Kultura i dlaczego to ważne
• Zastosuj idee Giedroycia dziś i mów o nich głośno

Spójrz na dziedzictwo Giedroycia w Chrzanowie

Jerzy Giedroyc urodził się 27 lipca 1906 roku w Mińsku, studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim i bardzo wcześnie zaangażował się w działalność wydawniczą. Po wojnie, gdy Polska znalazła się pod kontrolą komunistyczną, nie wrócił do kraju; w 1947 roku w Rzymie wraz z Józefem Czapskim, Zofią Hertz i Gustawem Herlingiem-Grudzińskim powołał Instytut Literacki. Dwa lata później wydawnictwo przeniosło się do Maisons-Laffitte pod Paryżem, gdzie powstał miesięcznik Kultura — serce emigracyjnej myśli politycznej i literackiej.

Dla czytelników z Chrzanowa ta historia ma wymiar praktyczny: idee Giedroycia o pojednaniu i poszanowaniu niepodległości sąsiednich narodów wpływają dziś na debatę o pozycji Polski w Europie Środkowo-Wschodniej. W miejscowych dyskusjach o polityce zagranicznej czy edukacji historycznej często pojawiają się te same wątki, które redagowano na łamach Kultury.

Przypomnij sobie jak działała Kultura i dlaczego to ważne

Miesięcznik Kultura publikował pisarzy i intelektualistów tak różnorodnych jak Czesław Miłosz, Witold Gombrowicz, Marek Hłasko, Sławomir Mrożek czy Andrzej Bobkowski. Czasopismo wspierało też autorów z kraju, często anonimowo lub pod pseudonimem, co dawało im bezpieczeństwo i wsparcie finansowe. Giedroyc był redaktorem naczelnym do ostatnich dni życia — zmarł 14 września 2000 roku w Maisons-Laffitte — i konsekwentnie kształtował linię Instytutu Literackiego.

Z praktycznego punktu widzenia dla instytucji kultury w Chrzanowie znaczenie tej działalności polega na modelu niezależnego wydawnictwa, które łączyło literaturę z zaangażowaną publicystyką. To wzór działania dla lokalnych inicjatyw wydawniczych, klubów dyskusyjnych i szkół, które chcą łączyć edukację z debatą obywatelską.

Zastosuj idee Giedroycia dziś i mów o nich głośno

Jednym z trwałych elementów doktryny Giedroycia była konsekwentna postawa wobec narodów Ukrainy, Litwy i Białorusi — uznanie ich prawa do niepodległości i rezygnacja z roszczeń terytorialnych. Giedroyc sprzeciwiał się także wszelkim przejawom nacjonalizmu i opowiadał się za pluralizmem oraz wpisaniem Polski w zjednoczoną i demokratyczną Europę. Po 1989 roku te idee stały się jednym z fundamentów polskiej polityki zagranicznej.

Dla mieszkańców Chrzanowa i okolic to zachęta do dyskusji o tym, jak uczyć historii w duchu szacunku dla sąsiadów i jak lokalne instytucje kultury — biblioteki, szkoły, domy kultury — mogą przypominać o roli dialogu w budowaniu bezpiecznego otoczenia. Instytut Literacki, który Giedroyc współzakładał, zachował niezależność i kontynuuje działalność wydawniczą, co daje impuls do tego, by lokalne inicjatywy też stawiały na niezależność myśli.

Jerzy Giedroyc pozostaje postacią, której myślenie o Polsce wolnej od kompleksów i otwartej na dialog ma praktyczne przełożenie na to, jak dziś rozmawiamy o historii, edukacji i polityce — także w Chrzanowie.

na podstawie: MBP Chrzanów.