Zbliżają się święta wielkanocne. Wielkanoc to uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, Pascha, najstarsze i najważniejsze  święto chrześcijańskie, obchodzone na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca.

Wielkanoc to najbardziej radosne święto przypadające wiosną, w okresie budzenia się przyrody.

Staramy się by były takie jak je  zapamiętaliśmy z dzieciństwa, pachnące święconką, mazurkami, ciastami, babkami, pieczonym mięsem, zapachem tartego chrzanu. 

Polska Wielkanoc, to symbole magiczne i wielka tradycja. I chociaż tradycja Świąt Wielkiejnocy jest równie stara jak chrześcijaństwo, niewielu z nas wie, skąd się wzięły i co oznaczają symbole, które im towarzyszą.

  

Nie ma Wielkanocy bez jajek, odwołują się one do początku życia i  płodności. Jajo symbolizuje  Zmartwychwstanie.  W starożytności jajko symbolizowało świat, płodność, zdrowie i szczęście. Było przedmiotem kultu religijnego. Ówcześni ludzie wierzyli, że olbrzymie jajo wyszło z ust najwyższego boga. Znana jest postać egipskiego boga Ptah, który, jak garncarz, nadaje światu kształt jajka. Podczas pracy bóg-garncarz stłukł jajko  i nastąpił podział świata.

W każdym domu starano się mieć jajo, które zakopywano w ziemię, aby była bardziej urodzajna. Lud chrześcijański od dawna przypisywał siłę wielkanocnym jajom.

W Wielką Sobotę idziemy z koszyczkami do kościoła i święcimy pokarmy. Niesiemy : chleb, sól, pisanki, baranka z cukru, pieprz, chrzan, wędlinę, gałązki z borówek, które teraz są często zastępowane przez bukszpan. Od XIII wieku nie zmieniła się forma poświęcenia jaj : " Prosimy Cię, Panie, aby łaska Twojego błogosławieństwa zstąpiła na te jajka ; "

Przypatrzmy się pisance, to wesołe kolorowe jajko kryje w sobie długą historię. Pisanki zwano często piskami albo kraszankami. O zwyczaju barwienia jaj pisał już Owidiusz około 30 roku p.n.e. i Pliniusz około 60 roku n.e. Najstarsze znane pisanki pochodzą z sumeryjskiej  Mezopotamii. Dawniej o malowaniu jajek mówiło się " pisanie", stąd nazwa pisanka.

Zachował się piękny zwyczaj stawiania na stole wielkanocnym święconej figurki baranka, z chorągiewką na długiej lancy, co znaczy, iż nie jest to zwykły baranek, nawet nie cierpiący i zabity, lecz zmartwychwstały, zwycięski, chwalebny.

Cała symbolika nieba w Piśmie Świętym obraca się wokół zwycięskiego Baranka - Chrystusa. W Starym Testamencie składano ofiary z baranka w świątyni dwukrotnie  każdego dnia. Podczas święta Pesach - Paschy zabijano i spożywano baranka jednorocznego, wolnego od skazy, co wywodzi się z obrzędu,  w czasie niewoli egipskiej.

To Hebrajczycy - jak wszystkie ludy pasterskie - składali Bogu w ofierze pierwociny swoich trzód. Motyw baranka ofiarnego często przewija się na kartach Starego Testamentu, był składany jako ofiara zastępcza za grzech.

W Nowym Testamencie wizerunek baranka służy do podkreślenia pozytywnych cech chrześcijanina, a stado jest ulubionym przez Jezusa  obrazem Ludu Bożego. Jedynym jego pasterzem jest Chrystus, a troska, jaka otacza swoje owieczki, symbolizuje miłość Boga do ludzi " Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata" - mówi kapłan ukazując Ciało Pańskie w czasie każdej mszy świętej. Tradycja chrześcijańska widziała od samego początku w Chrystusie " prawdziwego Baranka wielkanocnego ".

W czasie prefacji wielkanocnej słyszymy słowa : " On bowiem jest prawdziwym Barankiem, który zgładził grzechy świata..." Jezus został skazany na śmierć w przeddzień Święta Przaśników, czyli w sam dzień Paschy, po południu, nawet o tej samej godzinie, w której - według prawa Mojżeszowego - zabijano w Świątyni Jerozolimskiej zwierzęta na ofiarę.

Chrystus na krzyżu przyjął swoją śmierć pokornie, jak baranek bez winy. Jego ofiara zastąpiła wszystkie dotychczasowe, składane ze zwierząt  i uczestniczymy w niej do dziś w każdej mszy świętej.

W naszym rejonie od pokoleń obowiązuje zwyczaj, aby po podzieleniu się jajkiem, każdy z domowników obowiązkowo zjadł kawałek laski chrzanu. Jest to odwołanie do solidarności z Chrystusem, którego pojono żółcią i octem. Zjedzenie chrzanu miało ustrzec przez cały rok od bólu zębów, brzucha, kataru i kaszlu, jednocześnie stanowiło jakby umartwienie przed biesiadowaniem.

Każdy Dar Boży w koszyczku symbolizuje co innego. Sól - symbol prawdy i oczyszczenia; bez niej nie ma życia. " Wy jesteście solą ziemi " - powiedział Chrystus o swoich uczniach. Chleb - powstaje z połączenia darów ziemi, stworzonych przez Boga i wysiłku człowieka. Chleb nas jednoczy. Jezus utożsamia się z chlebem. Chrystus to Chleb  Zywy - daje siebie do spożycia za darmo.

Wędliny - symbol zdrowia, dobrobytu i płodności. Ciasto - symbol słodyczy Królestwa Niebieskiego, lukrowane pozwala poczuć, jak dobry jest Pan.

Święta Wielkiejnocy kończy śmigus - dyngus. Zwyczaj ten ma dziś charakter wesołej zabawy. Kiedyś zaś był obrzędem oczyszczenia się z grzechów całego roku. Niemniej jednak wiązał się on również z kultem płodności. Dlatego stal się utrapieniem wszystkich młodych kobiet. Trzeba wspomnieć, że wstydem było pozostanie wtedy zupełnie suchym. Oznaczało  brak powodzenia u płci przeciwnej...

Święta Wielkanocne w polskiej obyczajowości są niezwykle piękne, bogate i barwne. Tradycje chrześcijańskie splatają się z pradawnymi misteriami na cześć budzącej się z zimowego snu przyrody.

 Pełnych radości i słońca wielkanocnych obchodów nie zdołają przytłumić ani umartwienie i wielkopostna powaga, ani smutek i żałoba Wielkiego Tygodnia. Bo nawet w obrzędach wielkopostnych są momenty skrywanej wesołości, usankcjonowane przez tradycje i obyczaj.

 Każdy dzień Wielkiego Tygodnia ma swoją barwę i rytuał, każdy przybliża czas radosnego,wiosennego świętowania.

 

 

 

 

 

 

em