Genetyczny potencjał roślin uprawnych może być zrealizowany podczas sezonu wegetacyjnego tylko na stanowiskach charakteryzujących się odpowiednią żyznością i produktywnością. Jedyny z ważniejszych czynników kształtujących te dwa parametry jest odczyn gleby, zwany także pH gleby. Niestety większość gleb w naszym kraju ma odczyn gleby daleki od optimum dla roślin uprawnych, ponieważ dominują gleby kwaśne i bardzo kwaśne.
Żyzność i produktywność gleby
Określenia żyzność i produktywność gleby często przytaczane są w opisach środowiska glebowego i służą do opisu stanowiska pod kątem przydatności i możliwości wytworzenia dużej ilości plonu handlowego.
Żyzność gleby jest to zdolność gleby do zaopatrzenia roślin uprawnych w odpowiednią ilość zasobów środowiska, do których zalicza się między innymi składniki pokarmowe, wodę, powietrze glebowe. Żyzność może być:
- naturalna wynikająca z właściwości pierwotnych skały macierzystej i gleby,
- sztuczna, czyli kształtowana zabiegami agrotechnicznymi
- nabyta — wytworzona celowym działaniem człowieka "od zera" np. w miejscach rekultywowanych
Produktywność gleby to jej zdolność do wytworzenia biomasy, która wynika z właściwości biologicznych, chemicznych i fizycznych gleby. Gleby po ocenie produktywności zostały sklasyfikowane w klasy bonitacyjne określające jakość gruntów ornych pod kątem potencjału plonowania: klasa I (najlepsza, najwyższa), klasa II, klasa III a, klasa III b, klasa IV a, klasa IV b, klasa V, klasa VI, klasa VIRz.
Czym jest odczyn gleby?
Znaczenie odczynu gleby dla powodzenia prowadzonej uprawy jest bardzo duże, jednak sama definicja ma charakter bardziej naukowy niż praktyczny. Odczyn gleby jest określeniem właściwości gleby i wyrażony jest relacją stężenia jonów wodorowych do jonów wodorotlenkowych w roztworze glebowym. To właśnie na tej podstawie określane jest w praktyce rolniczej czy gleba wymaga wapnowania.
Rola wapnia w glebie
Głównym zadaniem wapnowania, czyli nawożenia wapnem, nie jest jak w przypadku innych nawozów mineralnych dostarczenie roślinom uprawnym składników pokarmowych, ale modyfikacja właściwości gleby.
Wapń w formie tlenkowej lub węglanowej reguluje odczyn gleby, a właściwie zwiększa jego wartość, co przekłada się na zmniejszenie kwasowości gleby.
Działanie kationów wapnia w glebie nie ogranicza się tylko do regulacji odczynu gleby. Pełnią one również bardzo ważną funkcję w tworzeniu i stabilizowaniu struktury gleby. Gleby o uregulowanym odczynie oraz zasobne w wapń tworzą trwałą strukturę gruzełkowatą.
Wapno tlenkowe, a wapno węglanowe
Wapń w nawozach wapniowych, których różne rodzaje można znaleźć tutaj https://osadkowski.pl/nawozy/nawozy-wapniowe--c-001124, może występować w jednej z dwóch form tlenku wapnia lub węglano wapnia. Niezależnie od jego formy w nawozie zawartość wapnia powinna być podawana w przeliczeniu na tlenek wapnia (CaO). Ze względu na formę wapnia wyróżniamy:
- wapno tlenkowe — tylko tlenek Ca
- wapno węglanowe — tylko węglan wapnia
Forma wapnia zawarta w nawozie wapniowym określa jego szybkość działania oraz przydatność do wapnowania określonych typów gleb.
Wapno tlenkowe ma wysoką aktywności i szybko podnosi odczyn gleby. Rekomendowane jest na gleby ciężkie o dużej pojemności buforowej. Z kolei wapno węglanowe działa z mniejszą intensywnością i może być stosowane na wszystkich typach gleb.
Przewapnowanie gleby
Regulacja odczynu jest bardzo ważnym elementem prawidłowej agrotechniki i zabiegiem mającym na celu podniesienie żyzności i produktywność gleby. Jednak w przypadku niewłaściwego dobrania formy wapnia do typu gleby lub w przypadku zbyt dużej dawki nawozu wapniowego w stosunku do potrzeb wapnowania może dojść do przewapnowania gleby.
Na skutek przewapnowania gleby pogarszają się jej właściwości, ponieważ zachodzi zbyt szybki rozkład materii organicznej, zmniejsza się zasobność gleby w składniki pokarmowe łatwo dostępne dla roślin uprawnych, a nawet może dojść do nadmiernego przesuszenia gleby.
W celu uniknięcia negatywnego zjawiska przewapnowania należy odpowiednio dostosować formę wapnia do typu gleby oraz przeprowadzić zabieg po wykonaniu wcześniejszej analizy gleby pod kątem określenia jej odczynu.
Kiedy stosować wapń na użytkach zielonych?
Wapnowanie na użytkach zielonych należ przeprowadzić po zakończenia ich użytkowania w danych roku. Zalecany jest okres późno jesienny, ponieważ występujące w tym okresie opady atmosferyczne pozwolą na wmycie wapnia z nawozu do warstwy gleby przerośniętej przez system korzeniowy.
Kiedy wapnować grunty orne?
Podstawowym terminem aplikacji nawozów wapniowych jest okres po zbiorze roślin uprawnych i przed rozpoczęciem zespołu uprawek pożniwnych, czyli na ściernisko. Wapnowanie w tym okresie umożliwi bardzo dobre wymieszanie nawozu z glebą przez zabiegi uprawowe wykonywane w tym okresie.
Dopuszczalne jest także stosowanie nawozów wapniowych w trakcie sezonu wegetacyjnego, jednak powinno mieć ono charakter interwencyjny lub wynikać z dużych potrzeb pokarmowych roślin uprawnych w stosunku do wapnia.
W przypadku aplikacji wiosennej niezależnie od rodzaju gleby rekomendowane są nawozy zawierające wapń w formie węglanowej.
